Các từ khẩu lệnh điều khiển trâu bò: họ, tắc, lư...từ đầu tới?

Abstract

Từ các bài báo, các Từ điến tiếng Việt tường giải, từ điển phương ngữ, kết hợp quá trình tham vấn từ một số nông dân và các nguồn khác, bài báo đã tập hợp thành hệ thống các từ được dùng làm khẩu lệnh điều khiển trâu bò trong tiếng Việt ở ba miền Bắc, Trung, Nam: họ, diệt, rìệt, vắt, vặt; họ, hò, tắc, rì; họ, hò, dò, dí, tá, thả, phá. Nhằm xây dựng một cái nhìn bao quát về nhóm từ này, bài báo đã phân tích đặc điểm chung của các từ khẩu lệnh điều khiển trâu bò dưới góc nhìn ngôn ngữ học; nhận diện nghĩa của các từ khẩu lệnh điều khiển trâu bò được giải thích trong các tài liệu đó. Phục vụ cho mục đích trọng tâm của bài báo là vấn đề ngữ nguyên của các từ điều khiển trâu bò, tác giả nêu một số luận cứ chứng minh về nguồn gốc tiếng Chăm của chúng; chỉ ra địa bàn đầu tiên sử dụng các từ này. Trên cơ sở đó, bài báo lân lượt giải thích từ nguyên của các đơn vị: (1) họ, hò (2) tắc và tá, thả, phá, (3) rì và di, (4) vắt, vặt, diệt, rìệt; đồng thời kiến giải về hiện tượng không thống nhất về hướng rẽ của các từ tắc, rì trong thực tế sử dụng.