Các sách địa lý thế giới bằng Hán văn thời Minh - Thanh (Trung Quốc) và phong trào khai sáng ở Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX

Abstract

Từ thế kỷ XVI các nước phương Tây bắt đầu mở rộng thế lực đến phương Đông. Theo tàu buôn của các công ty Đông Ấn. các nhà truyền giáo cũng đã đặt chân đến vùng Viễn Đông xa xôi. Cùng với Kinh Thánh, họ mang đến đây các tri thức khoa học phương Tây trong đỏ có sách địa lý thế giới như: Khôn dư đồ thuyết. Chức phương ngoại ký, Hàng hải kim châm... Nhờ thế mà người vùng Viễn Đông mới bắt đầu biết đến thế giới năm châu. Từ các tri thức địa lý ấy, người Trung Quốc cũng soạn ra các sách về địa lý thế giới như: Đông Tây dương khảo, Doanh hoàn chi lược, Hải quốc đồ chí... Các sách ấy được đón nhận nồng nhiệt ờ các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam như là một phần của tri thức khai sáng. Việc tìm hiểu nhóm thư tịch này giúp cho chúng ta hiểu thêm về một phần của lịch sử khai sáng Đông Ả, đồng thời cũng hiểu thêm về cách tiếp nhận có phê phán của các nho sĩ canh tân Việt Nam đối với các sách địa lý thế giới, nhất là sách của các học giả Trung Quốc.