Đại tranh luận trong lý luận quan hệ quốc tế: Sự cáo chung của lý thuyết?

Abstract

Năm 2013, tạp chí chuyên ngành quan hệ quốc tế (QHQT) danh tiếng European Journal of International Relations đã phát hành số đặc biệt có chủ đề “Sự cáo chung của lý thuyết QHQT?” dựa trên quan sát rằng từ đầu thế kỷ 21 đến nay, cuộc tranh luận lý thuyết giữa các học giả QHQT không còn sôi động như ở thế kỷ 20. Liệu “sự cáo chung” có báo hiệu hồi kết của các lý thuyết QHQT hay không? Để trả lời câu hỏi này, bài viết dưới đây sẽ khảo sát lịch sử lý luận QHQT thông qua các cuộc Đại tranh luận nhằm nắm bắt và dự báo chiều hướng vận động, phát triển của các lý thuyết. Bài viết gồm ba phần. Phần thứ nhất tiếp cận khái niệm lý thuyết và mối quan hệ của nó với triết học khoa học. Phần thứ hai phân kỳ lịch sử lý luận QHQT thông qua các cuộc Đại tranh luận. Phần thứ ba phân tích tình hình phát triển lý thuyết QHQT trong thế kỷ 21, với ba đặc trưng “đình chiến lý thuyết,” chủ nghĩa chiết trung phân tích và sự nổi lên của phong trào lý thuyết phi phương Tây cùng với nỗ lực xây dựng di sản tri thức chung cho ngành nghiên cứu theo mô hình “Quan hệ quốc tế toàn cầu.”