Tư tưởng chính trị - xã hội trong đại chân Viên giác thanh

Abstract

Đại chân Viên giác thanh (Nhị thập tứ thanh) là sản phẩm sinh hoạt tư tưởng của Ngô Thì Nhậm và các bạn đồng tu tại Trúc Lâm Thiền viện Bích Câu, khoảng 5 năm trước khi ông mất sau trận đòn của nhà Nguyễn. Tác phẩm này đúc rút, chiêm nghiệm lại tất cả những gì mà cuộc đời Ngô Thì Nhậm đã trải qua, chính vì thế tính triết luận rất cao được thể hiện toàn diện từ bản thể luận tới nhân sinh quan và chính trị. Toàn bộ hình thức của tác phẩm giống như các công án trong kinh điển Thiền tông, nhưng không phải ẩn chứa những nghịch lý để phá vỡ vô minh như Thiền tông, mà ẩn chứa các nghịch lý của thời đại, giải được cái nghịch lý ấy thì trở thành bậc giác ngộ, trở thành người nắm được cái “Lý” của việc giải thoát, giải thoát ở đây phải hiểu là giải thoát các bế tắc của thời cuộc, của tư tưởng. Nhóm Ngô Thì Nhậm đã đúc kết các nguyên lý quan trọng nhất của việc quản trị đất nước, nêu lý tưởng về xã hội, con người bằng việc đúc rút những khía cạnh rất nhập thế của Phật giáo để bổ trợ thêm căn cứ triết học cho tư tưởng “tu tề trị binh” của Nho giáo.