Tương ứng giữa nguyên âm đơn tiếng Nghệ Tĩnh với nguyên âm đôi phương ngữ Bắc (Qua hai cuốn từ điển tiếng địa phương Nghệ Tĩnh)

Abstract

Dựa trên số liệu từ hai từ điển phương ngữ Nghệ Tĩnh, bài viết cố gắng xây dựng lại sự tương ứng ngữ âm thông thường giữa phương ngữ Nghệ Tĩnh và phương ngữ Bắc Bộ. Dữ liệu cho thấy có tám loại tương ứng. Tuy nhiên, để tìm hiểu sự biến đổi từ nguyên âm cổ sang nguyên âm đôi tiếng Việt hiện đại, bài viết chỉ nghiên cứu sự tương ứng giữa nguyên âm đơn Nghệ Tĩnh và nguyên âm đôi Bắc Bộ. Các hóa thạch là minh chứng cho một quá trình biến đổi từ nguyên âm cổ sang nguyên âm đôi trong phương ngữ Bắc Bộ *e > iê, *a > ươ, *o > uo. Để hỗ trợ cho việc phân tích, một số số liệu địa lịch sử và số liệu về quá trình phân chia Việt - Mường cũng được huy động. Bài viết hy vọng sẽ thúc đẩy việc nghiên cứu các phương ngữ cổ trước khi chúng biến mất trong cơn lốc hiện đại hóa, đô thị hóa và san bằng phương ngữ.

Based on the data from two dictionaries of Nghe Tinh dialect, the paper attempts to reconstruct the regular phonetic correspondences between Nghe Tinh dialect and the Northern dialect. The data shows that there are eight corresponding types. However, in order to understand the change from ancient monophthongs to modem Vietnamese diphthongs, the paper only studies the correspondence between Nghe Tinh’s monophthongs and Northern’s diphthongs. The fossils testify to a process of change from ancient monophthongs to diphthongs in the Northern dialect *e > iê, *a > ươ, *o > uo. To support the analysis, some geo-historical data and the data of process of the Viet-Muong separation were also mobilized. The paper hopes to promote the study of ancient dialects before they disappear in the whirlwind of modernization, urbanization, and dialect leveling.