Hai người con trai của Phan Thanh Giản (1796 - 1867) qua tài liệu mới và mối liên quan Việt – Pháp nữa cuối thế kỷ XIX

Abstract

Đằng sau cuộc đời bi hùng của bậc danh sĩ danh thần triều Nguyễn Phan Thanh Giản, có những câu chuyện đáng kể liên quan đến những người con trai của ông: Phan Liêm và Phan Tôn. Lịch sử chống giặc ngoại xâm của người dân Việt Nam gồm cả Nam Kỳ, lịch sử về những người tù quốc sự bị lưu đày viễn xứ, lịch sử về mối hợp tác Việt - Pháp giai đoạn thuộc địa, là những nội dung chính được thể hiện trong tài liệu lưu trữ về hai nhân vật này. Với việc tài liệu mới nằm trong Lưu trữ hải ngoại Pháp (viết tắt: ANOM) được công bố và phân tích, đồng thời so sánh với những nguồn tài liệu tư liệu khác, nhiều chi tiết trong hành trạng của nhân vật lịch sử được bổ sung, cái nhìn về gia đinh họ Phan làng Tân Thạnh được rộng mở, ưu thế và nhược điểm của mỗi nhân tố trong mối tương quan Việt - Pháp được khích lệ nhìn thẳng nói thật.

The tragic life of Phan Thanh Gian, the famous scholar and mandarin of the Nguyen Dynasty, carried a remarkable number of stories about his sons: Phan Liem and Phan Ton. Among the archives of these two men, the main information focuses on the history of fighting against foreign invaders of the Vietnamese people including the habitants of Cochinchina, the history of the exiled political prisoners, the history of the Vietnam-France cooperation during the colonial period. Thanks to the newly published document from ANOM, along with other existing sources, a detailed profile of historical figures is added, the perspective of the Phan family is expanded, a straight discussion is also encouraged when discussing the strength and weakness of each factor in the relationship between Vietnam and France during such period.