Đặc trưng tư duy của Lê Quý Đôn thể hiện trong thư kinh diễn nghĩa

Abstract

Bài viết nhằm tìm hiểu những nét đặc sắc trong lối tư duy của Lê Quý Đôn (1726 - 1784) thể hiện trong Thư kinh diễn nghĩa. Thư kinh diễn nghĩa là tác phẩm kinh học còn lại duy nhất của Lê Quý Đôn, được viết khi ông đang ở độ chín về tư tưởng, nên thể hiện rõ nét những đặc trưng về mặt tư duy của ông. Đầu tiên, có thể thấy Thư kinh diễn nghĩa thể hiện tư duy của một nho học giả Tính lý học điển hình, nhưng cũng có những nét khác biệt phân biệt với các nhà Tính lý học khác. Thứ nữa, Thư kinh diễn nghĩa cho thấy tư duy của Lê Quý Đôn có tính thực tiễn và thực dụng, không cứng nhắc và giáo điều, dựa chắc trên hiện thực. Ngoài ra, tư duy của ông mang tính động và rất linh hoạt. Việc đề cao sự linh hoạt, đề cao trí lực, cùng lập trường dựa chắc trên hiện thực còn dẫn tới một đặc điểm khác trong tư duy của ông: tính dung hợp, tổng hợp. Các đặc điểm ấy của tư duy Lê Quý Đôn đã góp phần xác định vị trí của ông với tư cách nhà tư tưởng độc đáo trong lịch sử tư tưởng Việt Nam thời phong kiến.