Xã hội Việt Nam và văn bia thế kỉ XVII

Abstract

Bài viết nghiên cứu về sự ảnh hưởng của chính trị và kinh tế đối với văn hóa văn bia thế kỷ XVII. Luận điểm của bài viết cho rằng chế độ “một vua hai chúa” là mâu thuẫn nội tại khiến cho cuộc nội chiến giữa các dòng họ Trịnh - Nguyễn kéo dài trong suốt gần một trăm năm. Xã hội Đàng Ngoài và Đàng Trong đều được vận hành bởi quân đội. Trong khi đó, nền kinh tế (nông nghiệp, thương mại) được vận hành bởi phụ nữ. Luật pháp cho phép phụ nữ - lực lượng lao động chính yếu, được quyền sở hữu tài sản vả thừa kế, kể cả khi còn là con gái cho đến khi lấy chồng, hoặc ly hôn. Điều này khiến cho phụ nữ trờ thành một lực lượng quan trọng trong việc cung tiến xây đình chùa và được làng xã bầu làm Hậu Thần, Hậu Phật. Mặt khác, chế độ chính sách dành cho quan lại (văn giai, võ giai, hoạn quan) khiến cho lượng tài sản cung tiến cho các cơ sở thờ tự tăng cao. Đây là những lý do quan trọng khiến cho số lượng văn bia có sự phát triển trên diện rộng ở thế kỷ XVII.

This article studies the influence of politics and economics on epitaph culture in the 17th century. The argument of the article is that the "one king, two lords" regime is an internal contradiction that caused the civil war between the Trinh and Nguyen families to last for nearly a hundred years. Both Dang Ngoai and Dang Trong society were run by the military. Meanwhile, the economy (agriculture, trade) is operated by women. The law allows women, the main workforce, to own property and inherit, even when they are girls until they get married or divorce. This makes women become an important force in contributing to the construction of communal houses and pagodas and being elected by the village as Hau Than and Hau Phat. The policy regime for mandarins (literary mandarins, military mandarins, eunuchs) causes the amount of assets donated to worship facilities to increase.These are the important reasons why the number of epitaphs grew on a large scale in the 17th century.