Một vài biến đổi lịch sử của phụ âm đầu tiếng Việt qua vốn từ ngữ địa phương Nghệ Tĩnh

Abstract

Bài viết nhằm mục đích tái hiện lại một số quá trình biến đổi ngữ âm lịch sử trong ngữ âm tiếng Việt. Dựa trên dữ liệu từ vựng của 2 từ điển phương ngữ Nghệ Tĩnh, bằng phương pháp mô tả đồng bộ và so sánh lịch sử, bài viết cố gắng xác định một số tương ứng giữa các hóa thạch trong phương ngữ Nghệ Tĩnh với các từ ngữ đang được sử dụng trong phương ngữ Bắc Bộ. Để hỗ trợ việc tái thiết các bộ khởi động, những dữ liệu này được so sánh với dữ liệu từ tiếng Mường và nghiên cứu trước đây về nguồn gốc bộ khởi động. Các quá trình thay đổi ngữ âm lịch sử được trình bày trong bài viết bao gồm âm thanh hóa (* b > V, *th > d/gi, *tr > s, *th > s/x, *tr > 1) và âm thanh hóa cùng với âm thanh hóa (*ph > V, *k > g, *ch > d/gi, *tr > d/gi). Bài thuyết trình hy vọng sẽ thúc đẩy nghiên cứu sâu hơn nhằm ghi lại và bảo tồn các đặc điểm của các phương ngữ bảo thủ, đặc biệt khi chúng phải đối mặt với nguy cơ biến mất trong thời kỳ đô thị hóa và đồng nhất phương ngữ nhanh chóng hiện đại.

The paper aims to reconstruct some historical phonetic change processes in Vietnamese onsets. Based on lexical data from 2 dictionaries of Nghe Tinh dialect, with the method of synchronic description and historical comparison, the paper tried to identify some correspondences between fossils in Nghe Tinh dialect with words currently used in the Northern dialect. To support the reconstruction of the onsets, these data were compared with the data from the Muong language and previous research on the onsets origins. The historical phonetic change processes presented in the paper include spirantization (* b > V, *th > d/gi, *tr > s, *th > s/x, *tr > 1) and spirantization along with sonorization (*ph > V, *k > g, *ch > d/gi, *tr > d/gi). The presentation will hopefully promote further research to record and preserve the features of the conservative dialects, particularly as they face the threat of disappearance in the rapid modem period of urbanization and dialect homogenization.