Tục thờ Mẫu Âu Cơ ở xã Hiền lương (huyện Hạ hòa, tỉnh Phú Thọ) trong mối liên hệ với tín ngưỡng của một số tộc người ở Việt Nam

Abstract

Từ lâu, trong tâm thức dân gian, Mẫu Âu Cơ đã được nhắc đến với vị thế là bà mẹ tổ - bà mẹ giống nòi gắn với nguồn gốc "con rồng cháu tiên" của người Việt Nam. Vậy tục thờ Mẫu Âu Cơ với tư cách là bà mẹ thủy tổ của người Việt có mối liên hệ gì với tín ngưỡng các tộc người thiểu số và với biểu tượng Thánh mẫu Liễu Hạnh - vị thần chủ của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ? Để trả lời câu hỏi này, dựa trên các nguồn tư liệu tổng hợp (lịch sử, địa lý, dân tộc học, phong tục tập quán, tín ngưỡng...), bài viết sẽ tập trung chỉ ra mối liên hệ giữa tục thờ Mẫu Âu Cơ ở xã Hiền Lương (huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ) - nơi thờ Mẫu Âu Cơ sớm nhất ở Việt Nam với tín ngưỡng của người Tày, Thái và người Mường, vốn là các tộc người có mối quan hệ gần gũi về nguồn gốc và giao lưu văn hóa với người Kinh (Việt). Trên cơ sở đó, bài viết phân tích để chỉ ra mối liên hệ cội nguồn giữa biểu tượng Mẫu Âu Cơ với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và đặc biệt là với điện thần tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. Từ đó có thể thấy biểu tượng Mẫu Liễu Hạnh trong điện thần tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là sự tích hợp các yếu tố thờ bà mẹ cội nguồn giống nòi của các tộc người (Tày, Nùng, Choang, Thái, Mường, Kinh) với tục thờ Trăng gắn với tín ngưỡng nông nghiệp và sự giao lưu tiếp biến với yếu tố Tam giáo, qua đó phản ánh mối quan hệ nguồn gốc và giao lưu văn hóa trong diễn trình lịch sử của người Việt và các tộc người thiểu số