Nghiên cứu các từ gốc Hán chỉ bộ phận cơ thể người và động vật: khảo sát qua ngữ liệu tiếng Việt hiện đại và từ điển Hán Nôm

Abstract

Bài viết này nghiên cứu các hình thái chữ Hán và từ mượn chữ Hán chỉ các bộ phận cơ thể người trong tiếng Việt. Ngữ liệu khảo sát bao gồm các từ điển so sánh Hán-Việt lịch sử (từ thế kỷ 17 đến đầu thế kỷ 20) và các từ điển tiếng Việt hiện đại. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng là từ nguyên và ngữ âm lịch sử. Kết quả cho thấy có 58 hình thái chữ Hán tồn tại trong tiếng Việt. 58 yếu tố này tạo ra 192 từ hai âm tiết và nhiều âm tiết, đặc biệt là trong các nhóm liên quan đến y học và sinh học. Tổng vốn từ vựng (đơn âm tiết và đa âm tiết) là 250 từ. Các hình thái có nguồn gốc chữ Hán này tồn tại dưới ba dạng: (1) từ mượn chữ Hán đơn âm tiết có thể được sử dụng độc lập, (2) hình thái chữ Hán dùng để tạo ra từ hai âm tiết và nhiều âm tiết, (3) từ hai âm tiết đọc theo cách phát âm Hán-Việt.

This article studies Sinitic morphemes and Sinitic loanwords referring to human body parts in Vietnamese. The survey corpus includes historical Sino-Victnamese comparison dictionaries (from the 17th century to the early 20th century) and modem Vietnamese dictionaries. The research methods used are etymology and historical phonetics. The results show that there are 58 Sinitic morphemes existing in Vietnamese. These 58 elements create 192 bisyllabic and polysyllabic words, especially in groups related to medicine and biology. The total vocabulary (monosyllabic and multisyllabic) is 250 words. These Sinitic-origin morphemes exist in three forms: (1) monosyllabic Sinitic loanwords that can be used independently, (2) Sinitic morphemes used to create bisyllabic and polysyllabic words, (3) bisyliable words read according to Sino-Vietnamese pronunciation.