Hải Châu tử Nguyễn Văn San và quan điểm, phương pháp biên soạn trước thuật

Abstract

Hải Châu tử Nguyễn Văn San (1808 - 1883) sinh trưởng trong gia đình có truyền thống Nho học, từ nhỏ theo học cử nghiệp, từng sáu lần thi đỗ Tú tài. Cùng với Nho giáo, ông tiếp thu tư tưởng Phật giáo và Đạo giáo. Vì đường công danh không như ý, lại thêm tính cương trực nên ông chọn cách mở trường dạy học và biên soạn sách cho dù nhiều lần được tiến cừ làm quan. Quan điểm biên soạn là “thuật nhi bất tác” (thuật lại mà không sáng tác), nên ông đọc nhiều sách, ghi chép rồi sắp xếp theo chủ đề, phân loại cho phù hợp các đối tượng, giúp người đọc sáng tỏ kinh điển, nắm bắt được tri thức, thi thố tài năng và vận dụng ờ đời. Bài viết khảo cửu di văn và tìm hiểu quan điểm, phương pháp biên soạn sách có thể nhận thức đày đủ hơn về Hải Châu tử Nguyễn Văn San - một trí thức được giới văn nhân đánh giá cao về tài năng, có tấm lòng ưu thời mẫn thế trước những biến động của xã hội Việt Nam giai đoạn thế kỷ XIX.

Hải Châu tử Nguyễn Văn San (1808 - 1883) was born into a family with Confucian scholarly tradition. In his early life, he pursued the Confucian academic path, passing the Provincial Graduate examination (Tú tài) six times. In addition to Confucianism, he absorbed Buddhist and Taoist thought. Disheartened by an unfulfilling official career and driven by his upright character, he chose to open a school and write books, despite multiple nominations for official positions. His approach to writing followed the principle of ’’transmitting but not creating” (thuật nhi bất tác). He read extensively, took notes, and organized the content by themes, categorizing it to suit different audiences, helping readers clarify the classics, acquire knowledge, and apply their skills in life. By studying his surviving works and understanding his viewpoints and writing methods, we can gain a fuller appreciation of Hải Châu từ Nguyễn Văn San - a scholar highly regarded by literary contemporaries for his talent and concern for the turbulent changes in 19th century Vietnamese society.