Sự biến đổi trong tục thờ Hậu ở tỉnh Hưng Yên Thế kỷ XVII – XX qua văn bản tục lệ

Abstract

Thờ Hậu là hoạt động tâm linh trong làng xã Việt Nam. Tục này được nhiều người cho rằng đã có từ thế kỷ XVI. Tuy nhiên, những văn bản hiện còn có ghi chép về “giao kèo” thờ Hậu chỉ có niên đại sớm nhất là vào thế kỷ XVII. Dựa trên những thông tin trong các văn bản tục lệ Hán Nôm, bài viết tìm hiểu về sự thay đổi của tục thờ Hậu qua các phương diện: giới tính, số lượng, loại Hậu, nơi chịu trách nhiệm thờ Hậu tại tinh Hưng Yên từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX. Qua đó, bài viết rút ra kết luận sơ bộ: nguyên nhân của sự thay đổi về giới tính của Hậu khá phức tạp, không chỉ đơn thuần là do nơi gửi Hậu là môi trường phù hợp với giới nào; xu hướng chung là số lượng Hậu tăng dần theo thời gian; hai loại Hậu xuất hiện sớm nhất và tồn tại suốt trong lịch sử thờ Hậu là Hậu Phật và Hậu Thần; thôn là nơi chịu trách nhiệm thờ Hậu nhiều nhất trong các đơn vị/tổ chức làng xã.

Worshiping Hau is a spiritual activity in Vietnamese villages. This custom is believed to have existed since the 16th century. However, the existing documents that record the "contract” to worship Hau only date back to the 17th century at the earliest. Based on information in Han Nom customary documents, the article studies the changes in the worship of Hau through the following aspects: gender, number, type of Hau, place responsible for worshiping Hau in Hung Yen province from the 17thto the 20th century, with the preliminary conclusion drawn that: the cause of the change in the gender of Hau is quite complicated, not simply due to the place where Hau is sent being an environment suitable for which gender; the general trend is that the number of Hau increases over time; the two types of Hau that appeared earliest and existed throughout the history of worshiping Hau are Hau Phat and Hau Than; the village is the place responsible for worshiping Hau the most in village units/organizations.