Nho giáo, Văn Miếu và các kỳ thi ở Đại Việt thời Lý (Tiếp theo và hết)

Abstract

Căn cứ theo sử sách sóm còn lại đến ngày nay là Đại Việt sử lược, thì phải đến đúng niên điểm 1150, chính giữa thế kỷ XII mới có kỳ thi Nho học đầu tiên, sử chép: “Mùa đông, tháng 10, có kỳ Điện thí” (69). Tiếp đến năm 1165, triều Lý Anh Tông tổ chức “thi Học sinh” vào mùa thu (70). Còn từ đó trở đi, theo biên niên sự kiện của tác giả khuyết danh đời Trần, các kỳ thi tiếp theo được ghi chép (năm 1179, 1196 và 1214) đều khó tách bạch là khoa cử Nho giáo hay Tam giáo, hoặc đơn giản chỉ là kỳ thi của Phật giáo (71). Thi Tam giáo là kỳ thi về những tri thức, triết lý tư tưởng của cả ba tôn giáo, học thuyết chính trị - xã hội là Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo, “người thi Tam giáo tức là phải thông hiểu ba giáo Nho, Đạo, Thích, ai đỗ cho xuất thân”.